Jak zapisa� dane na CD pod Linuksem.

Autor: Winfried Tr�mper, winni@xpilot.org
v2.7, 11 Kwietnia 1999
Wersja polska: Bartosz Maruszewski B.Maruszewski@jtz.org.pl
v2.01, 6 Sierpnia 1999


Dokument ten zosta� napisany w standardzie ISO-8859-2. Orygina� tego dokumentu znajduje si� pod adresem www.shop.de.

1. Wprowadzenie.

Wielu ludzi wypala p�yty CD przy pomocy Linuksa poniewa� jest to spos�b niezawodny i �atwy. Nie ma "niebieskich ekran�w" podczas wypalania i nie musisz si� przejmowa� tym, �eby dobra� odpowiedni sprz�t i oprogramowanie do niego. Po prostu jak wszystko raz poprawnie ustawisz tak dzia�a. Dokument ten omawia konfiguracj�, jak umie�ci� dane na medium i podaje troch� ciekawych aplikacji, kt�ry zosta�y wspomniane przez uprzejmych czytelnik�w.

1.1 Prawa autorskie, licencja i warunki korzystania.

Prawa autorskie (C) posiada Winfried Tr�mper 1996,1997,1998,1999. Wszystkie prawa zastrze�one.

Redystrybucja i u�ytkowanie, z modyfikacjami lub bez, jest dozwolone o ile nazwisko autora nie jest wykorzystywane do promocji czy sygnowania wszelkich produkt�w powsta�ych z tego dokumentu bez konkretnego, wcze�niejszego, pisemnego pozwolenia.

1.2 Zastrze�enie.

Autor zrzeka si� wszelkich gwarancji odno�nie tego dokumentu, w��cznie z wszystkimi w��czonymi gwarancjami handlowymi. W �adnym wypadku nie jestem odpowiedzialny za jakiekolwiek bezpo�rednie i po�rednie zniszczenia, w wyniku kt�rych nast�pi�a utrata u�ywalno�ci, danych czy dochod�w wynikaj�ce z u�ywania tego dokumentu.

Kr�tko: u�ywaj na w�asn� odpowiedzialno��.

1.3 Proponowane dokumenty do przeczytania.

CD-R FAQ, to og�lny dokument zawieraj�cy cz�sto zadawane pytania na temat p�yt CD do nagrywania (CD-R), nagrywarek p�yt i wymaganego oprogramowania.

Poniewa� wiekszo�� nagrywarek CD mo�na u�ywa� tak�e do czytania p�yt CD; mo�liwe, �e b�dziesz chcia� przeczyta� tak�e CDROM-HOWTO, SCSI-HOWTO i Kernel-HOWTO

1.4 Terminologia ... lasery na max ... ognia!

CD-ROM to skr�t od "Compact Disc Read Only Memory", no�nik danych wykorzystuj�cy laser optyczny do wyczuwania mikroskopijnych zag��bie� na srebrnym, b�yszcz�cym dysku. B�yszczenie pochodzi od aluminiowej warstwy, kt�ra jest no�nikiem. Zaglebienia reprezentuj� bity informacji (w pewien spos�b) i s� takie malutkie, �e jakie� kilka bilion�w mie�ci si� na p�ycie. Przez to CD jest no�nikiem du�ych ilo�ci danych.

Termin CD-R jest skr�tem od "CD-ROM Recordable" i odnosi si� do p�yty CD, kt�ra nie ma tych mikrospijnych zag��bie� na powierzchni... i przez to jest pusta.

Zamiast srebrnej aluminiowej warstwy ma specjalny "film" (kolorowy), w kt�rym "mikroskopijne zag��bienia)" mog� by� wypalone. Robi si� to przez nadanie laserowi, kt�ry normalnie tylko wykrywa zag��bienia, troch� wi�kszej mocy, tak �e zag��bienia s� wypalane. Takie dzia�anie mo�e by� podj�te tylko raz na CD-R.

Jednak mo�na sobie zostawi� miejsce na p�niejsze nagrywanie, tworz�c wielosesyjn� p�yt� CD.

CD-ROM rewritable (czyli CD do wielokrotnego zapisu; w skr�cie CD-RW zosta�y wynalezione, aby obej�� ograniczenia CD-R. W tych p�ytach laser nie tylko mo�e wypali� takie mikroskopijne zag��bienia, ale mo�e tak�e przywr�ci� p�yt� do oryginalnego stanu sprzed zapisu. Jest to mo�liwe, poniewa� laser tak naprawd� nie wypala dziur - nie widzisz przecie� dymu podczas wypalania i �aden g�os z g�ry nie m�wi ci "cel zniszczony". To co laser robi naprawd�, to wyzwala zmian� fazy (trigger a phase change), i st�d nazwa dla nagrywarek CD-RW "urz�dzenia do zmiany fazy". Przyk�ad bardzo podobnej procedury, to samoch�d czyszcz�cy na lodowisku hokejowym; w czasie przerw samoch�d ten przeje�d�a przez lodowisko i wype�nia zadrapania w lodzie (cz�stki zawieraj�ce rodzaj informacji o grze... :) ) roztopionymi kawa�kami lodu.

[Od t�umacza] Dobra... Wiem, �e przet�umaczy�em to ... powiedzmy nieciekawie... Je�li masz ciekawsze t�umaczenie tego fragmentu, to zapraszam.

To HOWTO obja�nia zadanie zapisu na CD-R i CD-RW. Witamy na pok�adzie, kapitanie!

1.5 Obs�ugiwane zapisywarki.

Szczeg�owa lista modeli, kt�re zosta�y podane jako dzia�aj�ce lub nie z r�nymi unix-ami jest dost�pna pod adresem ( www.guug.de).

Oto obszerne zestawienie nap�d�w, kt�re zdaj� si� dzia�a� z cdrecord:

Acer:           CDRW 6206A
BTC:            BCE 621E (IDE)
Compro:         CW-7502, CW-7502B
Dysan:          CRW-1622
Elite:          Elite b444.41
Grundig:        CDR 100 IPW
Guillemot:      Maxi CD-R 4X/8X
HP:             SureStore 4020i, SureStore 6020i,
                C4324, C4325
               CD-Writer+ 7100, CD-Writer+ 7200i,
               CD-Writer+ 8100i, CD-Writer+ 8110i,
Hi-Val:         CDD-3610
JVC:            XR-W2001, XR-W2010, XR-W2042, R-2626
Kodak:          PCD 200, PCD 225, PCD 260, PCD 600
Matsushita:     CW-7502
Memorex:        CRW-620, CRW-1622
Microboards:   PlayWrite 2000, PlayWrite 4000RW, PlayWrite 4001RW
MicroNet:       MasterCD Plus 4x4, MasterCD Plus 4x6
Mitsubishi:    CDRW-226
Mitsumi:       CR-2401-TS, CR-2600 TE,  CR-2801 TE, CR-4801 TE
Nomai:          680.RW
OTI:           CDRW 965
Olympus:       CDS 615E, CDS 620E
Optima:         DisKovery 650 CD-R
OTI:            CDRW 965 
Panasonic:      CW-7502, CW-7582
Philips:        CDD-521/10, CDD-522
               CDD-2000, CDD-2600, CDD-3600, CDD-3610
               Omniwriter 26, Omniwriter 26A
Plasmon:       CDR 480, CDR 4220, RF-4100, RF-4102, CDR 4400
Plextor:       CDR PX-24 CS, PX-412 C, PX-R412 C
               PX-R810Ti, PleXwriter 412C
Procom:         PCDR 4 
Ricoh:          RO-1420C+, MP 1420C, MP 6200S, MP 6201S
Sanyo:         CRD-R24S
Smart and
Friendly:       CD-RW226, CD-R1002, CD-R1002/PRO, CD-R1004,
                CD-R2004, CD-R2006 PLUS, CD-R2006 PRO,
                CD-R4000, CD-R4006, CD-R4012
Sony:          CDU 920S, CDU 924, CDU 926S, CDU-928E,
               CDU 948S, CDRX 100E
Taiyo Yuden:    EW-50 
TEAC:          CD-R50S, CD-R55S, CDR-55S
Traxdata:      CRW 2260, CDR 4120, CDRW 4260,
Turtle Beach:   2040R
WPI (Wearnes):  CDRW-622, CDR-632P
YAMAHA:                CDR-100, CDR 102, CDR-200, CDR-200t, CDR-200tx
               CDR-400, CDR-400c, CDR-400t, CDR-400tx, CDR-400Atx
               CRW-2260, CRW-2260t,
               CRW-4250tx, CRW-4260 t, CRW-4260 tx, CRW-4261,
               CRW-4416 S
Tabela 1: Nagrywarki obs�ugiwane przez Linuksa

Je�li tw�j sprz�t nie jest obs�ugiwany, to wci�� mo�esz u�y� Linuksa do przygotowania materia�u na CD. Mo�esz tak post�pi�, poniewa� wi�kszo�� oprogramowania DOS-owego nie umie obs�u�y� RockRidge Extensions. Ale musisz wtedy u�y� DOS-owego oprogramowania do wypalenia p�yty.

1.6 Obs�ugiwane "zalety".

S� dwie klasy narz�dzi do zapisywania CD-R: sterowniki sprz�towe i formatery danych. Sterowniki sprz�towe obs�uguj� nast�puj�ce cechy:

       Cecha            cdwrite-2.1     cdrecord-1.7
       --------------------------------------------
       IDE/ATAPI          nie                tak
       Port r�wnoleg�y    nie                tak
       CD-RW              nie                tak
       Wielosesyjno��     tylko cz�ciowo    tak
Tabela 2: Cechy sterownik�w sprz�towych

cdwrite to stare oprogramowanie i wzmiankowane jest tylko dla zachowania kompletno�ci. U�ywaj prosz� zamiast tego cdrecord, poniewa� obs�uguje on znacznie wi�cej sprzetu i ma o wiele wi�cej mo�liwo�ci. Celem formater�w danych jest organizacja danych na p�ycie (umieszczenie na nich systemu plik�w).

       Cecha         mkisofs  mkhybrid
       --------------------------------------------
       ISO9660         tak      tak
       RockRidge       tak      tak
       El Torito       tak      tak
       HFS             nie      tak
       Joliet          nie      tak
Tabela 3: Cechy formater�w danych

Najbardziej oczywist� r�nic� mi�dzy systemem plik�w ISO9660 a Extended-2 jest mo�liwo�� modyfikacji plik�w na tym drugim po zapisaniu ich. Ograniczenia na ISO9660 to:

RockRidge jest rozszerzeniem pozwalaj�cym na d�u�sze nazwy i g��bsz� struktur� katalog�w dla systemu plik�w ISO9660. Rozszerzenia te (RockRidge) nie s� dostepne pod DOS-em czy Windows.

El Torito mo�e by� u�ywane do tworzenia startowych (bootable) p�yt CD. BIOS twojego komputera musi mie� mo�liwo�� uruchamiania takich p�yt. M�wi�c wprost: pierwsze 1,44 MB na p�ycie zawiera dyskietk� startow� zrobion� przez ciebie. Obraz takiej dyskietki jest traktowany jako dyskietka i system z niej startuje.

HFS pozwala na odczytanie CD-ROM-u na Macintosh-u, tak jakby by� to wolumin HFS (rodzinny system plik�w MacOS).

Joliet pozwala na d�ugie nazwy (mi�dzy innymi) dla Windows (95, 98, NT). Autor nie zna �adnego narz�dzia, kt�re pozwala�oby mie� d�u�sze nazwy pod DOS-em czy Windows 3.11.

Sekcja 2.8 pokazuje sk�d mo�na pobra� wspomniane oprogramowanie.

1.7 Listy dyskusyjne.

Je�li chcesz si� przy��czy� do grupy rozwojowej (w celu aktywnej pomocy), wy�lij list na adres cdwrite-request@other.debian.org i umie�� s�owo subscribe w tre�ci listu.

1.8 Najnowsza wersja.

Najnowsza wersja tego dokumentu jest zawsze dost�pna pod adresem www.guug.de.

2. Konfiguracja Linuksa do nagrywania p�yt.

Jesli uda ci si� pokonfigurowa� sprz�t i system, to polecenie cdrecord -scanbus wy�wietli ci list� urz�dze�, dost�pnym do zapisu. Celem tego rozdzia�u jest poprowadzenie ci� poprzez konfiguracj� Linuksa, tak aby� na ko�cu zobaczy� co� takiego:

$> cdrecord -scanbus
Cdrecord release 1.7a1 Copyright (C) 1995-1998 J�rg Schilling
scsibus0:
          0) 'Quantum ' 'XP34300         ' 'F76D' Disk
          1) 'SEAGATE ' 'ST11200N        ' '8334' Disk
          2) *
          3) 'TOSHIBA ' 'MK537FB/        ' '6258' Disk
          4) 'WANGTEK ' '5150ES SCSI-36  ' 'ESB6' Removable Tape
          5) 'EXABYTE ' 'EXB-8500-85QUE  ' '0428' Removable Tape
          6) 'TOSHIBA ' 'XM-3401TASUNSLCD' '3593' Removable CD-ROM
          7) *
scsibus1:
        100) 'Quantum ' 'XP31070W        ' 'L912' Disk
        101) *
        102) *
        103) 'TEAC    ' 'CD-R55S         ' '1.0H' Removable CD-ROM
        104) 'MATSHITA' 'CD-R   CW-7502  ' '4.02' Removable CD-ROM
        105) *
        106) 'YAMAHA  ' 'CDR400t         ' '1.0d' Removable CD-ROM
        107) *
Listing 1: Wykrywanie urz�dze� na kontrolerze SCSI.

Przyk�ad ten zosta� dostarczony przez J�rga Schillinga. Wida� tutaj cztery nagrywarki. Nie mo�na rozr�ni� zwyk�ego CD-ROMu od nagrywarek. Ale identyfikator produktu ma cz�sto w sobie wskaz�wki w stylu R, -R czy -RW.

2.1 Konfiguracja j�dra Linuksa.

J�dro mo�na wyposa�y� w sterowniki s�u��ce do r�ncyh cel�w. Mo�na je wkompilowa� na sta�e lub jako modu�y �adowane na ��danie. Ta druga metoda jest preferowana dla sterownik�w niekrytycznych dla systemu. Np. je�li masz system na dysku IDE, to sterownik do tego dysku musisz mie� w j�drze (a nie jako modu�).

S� trzy rodzaje nagrywarek: SCSI, IDE/ATAPI i zewn�trzne pod��czane do portu r�wnoleg�ego. Tabela 4 pokazuje jak skonfigurowa� j�dro dla tych typ�w nagrywarek. Pierwsza kolumna, to sekcja w menu konfiguracji j�dra, gdzie mo�na znale�� dane ustawienie. Druga kolumna, to opis tej opcji. Trzecia kolumna, to nazwa modu�u powsta�ego po kompilacji.

Y to tak (yes) i oznacza, �e masz to wkompilowa� w j�dro. M to modu�, i oznacza, �e ma to by� wkompilowane jako modu�. Y/M pozwala tobie wybra� czy ma to by� modu� czy wkompilowanie w j�dro. Puste ustawienia oznaczaj�, �e nie trzeba tego modyfikowa�. Nie zmienianie tego ustawienia zwi�ksza szanse, �e jadro b�dzie dzia�a� (je�li dzia�a�o wcze�niej).

Aby sprawdzi� jakie sterowniki s� aktywne (tak statyczne jak i dynamiczne) w twoim j�drze, mo�esz odczyta� plik /proc/devices. Aby sprawdzi� jakie modu�y s� za�adowane wydaj plecenie 'lsmod'. Aby sprawdzi� jakie modu�y s� dost�pne do za�adowania wydaj polecenie 'modprobe -l'. Je�li potrzebujesz modu�u niedost�pnego w twoim systemie, musisz przekompilowa� j�dro. Przeczytaj Kernel-HOWTO na temat szczeg��w kompilacji. Naj�wie�sze informacje na temat obs�ugi modu��w j�dra znajdziesz w Module-HOWTO.

Sekcja      Opis                   Modu�    SCSI  IDE   PP
------------------------------------------------------------
BLOCK  Enhanced IDE/MFM/RLL...                     Y      
BLOCK  IDE/ATAPI CDROM             ide-cd        M/N/Y     
BLOCK  SCSI hostadaptor emulation  ide-scsi        M      
BLOCK  Loopback device             loop       M    M     M

PARIDE Parallel port IDE device    paride               Y/M
PARIDE Parallel port ATAPI CD-ROMs                       M
PARIDE Parallel port generic ATAPI                       M
PARIDE (select a low-level driver)                       Y

SCSI   SCSI support                scsi_mod  Y/M  Y/M    
SCSI   SCSI CD-ROM support         sr_mod    Y/M  Y/M     
SCSI     Enable vendor-specific               Y    Y      
SCSI   SCSI generic support        sg        Y/M  Y/M     
SCSI   (select a low-level driver)            Y

FS     ISO 9660 CDROM filesystem   iso9660    Y    Y     Y
FS     Microsoft Joliet cdrom...   joliet     M    M     M
Tabela 4: Konfiguracja j�dra

Je�li uda�o ci si� ju� skompilowa� j�dro czy znale�� potrzebne modu�y, to albo dodaj je do /etc/modules albo pozw�l �adowa� je automatycznym narz�dziom (kmod, kerneld). Je�li nie jeste� pewien, skonsultuj to z dokumenctacj� swojej dystrybucji.

Opcja "SCSI hostadaptor emulation" we wczesniejszych j�drach nazywa si� "SCSI emulation" (oko�o 2.0.36). Je�li j�dro na to pozwala, skompiluj sterownik dla CD-ROM-�w IDE/ATAPI jako modu�. Je�li nie, to wy��cz go (N) i u�yj zamiast niego sterownika do CD-ROM-�w SCSI. W j�drach serii 2.2, nie mo�liwe jest uruchamianie sterownik�w do IDE i SCSI na tym samym fizycznym urz�dzeniu w tym samym czasie (je�li masz 2.0.36, to przeczytaj poni�ej).

Urz�dzenie loopback jest opcjonalne i pozwala przetestowa� obraz p�yty przed zapisaniem.

Je�li chcesz m�c czyta� p�yty, to potrzebujesz obs�ugi systemu plik�w ISO 9660. Sterownik ten zawiera w sobie obs�ug� RockRidge Extensions. Je�li chcesz mie� tak�e obs�ug� MS Joliet ERxtensions, to skompiluj je jako modu� i za�aduj.

[Od t�umacza] O ile si� nie myl�, to Joliet jest obs�ugiwany przez j�dro 2.0.36...

W ka�dym przypadku potrzebujesz sterownik niskiego poziomu dla swojego sprz�tu. "Niskiego poziomu" odnosi si� do sterownika, kt�ry komunikuje si� bezpo�rednio ze sprz�tem. Dla urz�dze� SCSI i pod��czanych przez port r�wnoleg�y jest wiele sterownik�w niskiego poziomu. S� one opisane poni�ej.

Specjalne uwagi dla serii 2.2

W j�drze 2.2.1 nie w��czaj na raz opcji CONFIG_SCSI_MULTI_LUN ('probe for multiple luns') i obs�ugi ide-scsi. Znany jest b��d ide-scsi, kt�ry nie pozwala na to. W ka�dym razie zaleca si� uaktualnienie do wersji 2.2.5.

Niekt�rzy u�ytkownicy zg�aszali konflikty mi�dzy prekompilowanymi binariami a j�drem 2.2. Jest to problem z j�drem. Oto rozwi�zania:

Specjalne uwagi dla wersji 2.0

J�dra w wersji wcze�niejszej ni� 2.0.31 maj� kilka b�ed�w i nie mog� czyta� ostatniego pliku na p�ycie. Uaktualnij je do wersji 2.0.36.

W j�drze 2.0.36 mo�esz poda� kt�ry sterownik (IDE czy SCSI) u�y� do kt�rego urz�dzenia ATAPI. Dok�adniej: mo�esz w��czy� opcj� "SCSI emulation" w j�drze i uaktywni� j� dla konkretnego urz�dzenia przed lub podczas �adowania j�dra. Np. jesli twojej nagrywarce odpowiada plik /dev/hdb, to dodaj polecenie hdb=ide-scsi.

image=/boot/zImage-2.0.36
  label=Linux
  read-only
  append="hdb=ide-scsi"
Listing 2: Przyk�adowa konfiguracja dla lilo (/etc/lilo.conf)

linux "Linux 2.0.36" {
        image=/boot/zImage-2.0.36
        cmdline= root=/dev/hda5 readonly hdb=ide-scsi
}
Listing 3: Przyk��dowa konfiguracja dla chos (/etc/chos.conf)

2.2 Sprz�t i pliki urz�dze�.

Jak ju� zainstalowa�e� wszystkie potrzbne sterowniki, wystartuj nowe j�dro. Powinno si� tam ju� znajdowa� wszystko czego b�dziesz potrzebowa� do do nast�pnych rozdzia��w.

[U�ytkownicy devfs nie musz� si� przejmowa� nast�pnymi krokami (r�czn� konfiguracj� plik�w urz�dze�. Je�li u�ywasz devfs, wszystko pojawi si� automagicznie na swoim miejscu.]

Przejd� do katalogu /dev i sprawd� czy masz urz�dzenia loopback. Nie jest to konieczne, �eby� musia� je mie� ale wygodniejsze (zobacz punkt 3.5). Je�li ju� je masz, to polecenie ls powinno pokaza� loop0 - loop7:

$ > cd /dev
$ > ls loop*
loop0 loop1 loop2 loop3 loop4 loop5 loop6 loop7
Listing 4: pliki urz�dzenia loopback

Je�li nie masz tych urz�dze�, to stw�rz je przy pomocy skryptu /dev/MAKEDEV:

$ > cd /dev/
$ > modprobe loop
$ > ./MAKEDEV loop
Listing 5: polecenia do tworzenia plik�w urz�dze� loopback

Ostatnie polecenie powiedzie si� tylko je�li masz skompilowany modu� loop. To co przeczyta�e� dot�d na temat obs�ugi plik�w urzdzenia loopback odnosi si� do wszystkich plik�w urz�dze� (sg*, pg*, hd*, ...) i nie pisz� wyra�nie o tym dalej.

Nagrywarki IDE/ATAPI.

ATAPI oznacza "polecenia SCSI przez szyn� IDE". Innymi s�owy nap�dy IDE/ATAPI porozumiewaj� si� poprzez protok� SCSI (z pewnymi ograniczeniami) i w ten spos�b mog� imitowa� urz�dzenia SCSI.

W Linuksie nagrywarka IDE mo�e pojawi� si� jako SCSI dzi�ki opcji "SCSI (hostadaptor) emulation". Tak wi�c uaktywnij odpowiedni modu� j�dra ide-scsi, jak to opisano powy�ej i potem mo�esz robi� wszystko tak jakby� mia� nagrywark� SCSI.

Nagrywarki SCSI.

Upewnij si�, �e twoja nagrywarka jest rozpoznawana przez BIOS twojego komputera. Nie ma sensu robi� czegokolwiek dalej je�li tw�j komputer nie zaakceptuje sprz�tu. (fakt, �e komputer nie wypluje nagrywarki nie jest potwierdzeniem; na ekranie musi pojawi� si� odpowiedni napis).

Je�li planujesz pod��czy� sw�j nap�d SCSI do portu r�wnoleg�ego, b�dziesz potrzebowa� specjalnego kabla i specjalnego sterownika w j�drze. Wi�cej na ten temat mo�esz poczyta� pod adresem www.torque.net/parport/parscsi.html.

Og�lne urz�dzenia SCSI.

Pliki urz�dze� /dev/sd* i /dev/sr* u�ywane do komunikacji z dyskami i CD-ROM-ami SCSI maj� zaimplementowany tylko transfer zorientowny na bloki danych. To w�a�nie czyni je tak szybkimi i idealnymi do zapisu danych. Sterowanie laserem nagrywarki to bardziej skomplikowane zadanie i wymaga troch� wi�cej ni� transferu danych w postaci blok�w. Aby utrzyma� t� jako�� urz�dze� sd* i sr* stworzono nowy rodzaj plik�w urz�dze� SCSI; tzw og�lne urz�dzenia SCSI.

Poniewa� poprzez og�lne urz�dzenia SCSI mo�na zrobi� wszystko ze sprz�tem SCSI nie s� one przeznaczone do jakiego� konkretnego celu - st�d nazwa og�lne (generic).

Tak jak inne pliki urz�dze� i te mo�na znale�� w katalogu /dev/:

$ > cd /dev
$ > ls sg*
sg0  sg1  sg2  sg3  sg4  sg5  sg6  sg7

Je�li nie masz tych plik�w urz�dze�, to stw�rz je u�ywaj�c skryptu /dev/MAKEDEV:

$ > cd /dev/
$ > ./MAKEDEV sg

Nagrywarki pod��czane przez porty r�wnoleg�e.

Przykro mi, ale nie mam poj�cia na ten temat. Przeczytaj informacje zawarte na stronie WWW po�wi�conej temu tematowi albo plik na swoim dysku /usr/src/linux/Documentation/paride.txt.

2.3 Zdob�d� oprogramowanie do wypalania CD-R.

Przegl�d narz�dzi s�u��cych do nagrywania p�yt znajduje si� pod adresem www.fokus.gmd.de. Project tworzenia CD dla Unix-a.

Narz�dzia obs�ugiwane z linii polece�.

Jedno z poni�szych narz�dzi potrzebne jest aby wygenerowa� obraz p�yty.

mkisofs mkhybrid

W zale�no�ci od modelu twojej nagrywarki (zobacz 1.3) potrzebne jest jedno z poni�szych narz�dzi do zapisania danych na CD:

Nie wierz podr�cznikowi systemowemu od (starego) mkisofs, kt�ry stwierdza, �e potrzebujesz wersji 1.5. Po prostu u�yj programu cdrecord i b�dzie w porz�dku. Zauwa�, �e program mkisofs dostarczany wraz z cdrecord ma kilka rozszerze� wspomnianych w dokumentacji programu.

Graficzne interfejsy u�ytkownika. (opcjonalne)

Front-endy w Linuksie to rzeczywiste front-endy. Oznacza to, �e ci�gle musisz zainstalowa� narz�dzia obs�ugiwane z linii polece�, ale masz do nich dost�p w �adniejszy spos�b.

X-CD-Roast to pakiet stworzony do u�atwienia tworzenia p�yt w Linuksie. ��czy on narz�dzia sterowane z linii polece� jak cdrecord i mkisofs z �adnym graficznym interfejsem.

www.fh-muenchen.de

BurnIT to front-end napisany w Javie do cdrecord, mkisofs i cdda2wav-0.95, co czyni z niego kompletny pakiet do wypalania p�yt CD na platformach unixowych. �ci�gn�� go mo�na z adresu sunsite.auc.dk.

3. Wypalanie p�yt CD-R.

Imperator Nero na temat palenia swoich w�asnych klasycznych CD [AD64; on si� na tym kompletnie nie zna] "Je�li do ognia si� obr�cisz, zabawia� si� nie przestan� p�ki si� palisz."

[t�um.: Z g�ry przepraszam za t�umaczenie, ale poet� nie jestem.]

Zapis CD w Linuksie sk�ada si� z dw�ch krok�w:

Rozdzia� ten opisuje kroki tworzenia p�yt z danymi i audio.

3.1 Zapis CD-ROM-�w (czyste dane).

Pami�taj, �e zebranie wszystkiego do p�yty zabiera o wiele wi�cej ni� si� mo�na spodziewa�. Jednak pami�taj te�, �e brakuj�cych plik�w nie mo�na dopisa� do p�yty jak jest ju� zapisana i zako�czona.

Pami�taj tak�e, �e pewna ilo�� miejsca na p�ycie jest u�ywana do przechowywania informacji na temat systemu plik�w iso9660 (zwykle kilka MB). 620 MB danych zawsze si� zmie�ci na 650MB p�ycie CD-R.

3.2 Tworzenie obrazu p�niejszej p�yty.

Zanim jaki� no�nik danych (dyskietka, dysk twardy czy kompakt) b�dzie m�g� by� u�yty trzeba na nim za�o�y� system plik�w (m�wi�c po DOS-owemu: trzeba go sformatowa�). System plik�w jest odpowiedzialny za organizacj� i zapis plik�w na no�niku.

Zwykle, narz�dzia do tworzenia systemu plik�w na partycji dyskowej, zapisuja na niej pusty system plik�w, kt�ry jest potem montowany i wype�niany plikami przez u�ytkownika. Zapisywalne p�yty CD s� zapisywalne tylko raz, wi�c je�li zapisa�by� na nim pusty system plik�w, zosta�oby sformatowane - ale pozosta�oby puste na zawsze. Jest to tak�e prawda dla no�nik�w wielokrotnego zapisu, poniewa� nie mo�na zmieni� dowolnie zawarto�ci sektor�w, ale trzeba j� ca�� najpierw skasowa�.

Wi�c to czego potrzebujemy, to narz�dzie, kt�re tworzy system plik�w podczas nagrywania plik�w na p�ycie. Narz�dzie to nazywa si� mkisofs. Przyk�adowe u�ycie mo�e by� takie:

       mkisofs  -r -o obraz_cd   moja_kolekcja/
                   `---------'   `-------------'
                        |               |
                  dok�d zapisa�   nagraj z tego katalogu

Opcja -r ustawia prawa dost�pu wszystkich plik�w na odczyt dla wszystkich i w��cza RockRidge Extensions. To jest zwykle to, co chcesz osi�gn�� i u�ycie tej opcji jest zalecane, no chyba, �e wiesz dok�adnie co robisz. (wskaz�wka: bez -r pliki na kompakcie b�d� mia�y prawa jak moja_kolekcja!).

mkisofs spr�buje odwzorowa� wszystkie nazwy plik�w na format 8.3 u�ywany przez DOS, aby zapewni� jak najwi�ksz� kompatybilno��. W razie gdy pliki w formacie 8.3 nazywaj� si� tak samo, u�ywane s� liczby, a informacja o takich plikach wysy�ana jest do STDERR - zwykle ekran. Nie panikuj:
Pod Linuksem nigdy nie zobaczysz tych nazw w formacie 8.3, poniewa� Linux umie korzysta� z RockRidge Extensions, kt�re zawieraj� oryginalne atrybuty pliku (prawa dost�pu, nazwy, itp.).

Teraz mo�esz si� zastanawia� dlaczego rezultat nie jest wysy�any bezpo�rednio do nagrywarki. Z dw�ch powod�w:

Metod� zapisu p�yty w jednym kroku opisz� poni�ej.

Mo�naby stworzy� dodatkow� partycj� na dysku i tam zapisywa� wynik dzia�ania mkisofs. Jednak ja jestem przeciwny takiemu rozwi�zaniu poniewa� jedn� liter�wk� mo�naby sobie zniszczy� ca�� partycj� Linuksow� (czytaj: co mi si� przytrafi�o...). Co wi�cej, to jest marnowanie miejsca na dysku, bo dane te s� tylko czasowe i mo�na je usun�� po zapisaniu na p�yt�. Jednak je�li masz wystarczaj�co du�o miejsca na dysku, dodatkowa partycja mo�e ci zaoszcz�dzi� czasu na kasowanie obrazu.

Przetestuj obraz kompaktu.

Linux ma mo�liwo�� montowania plik�w tak jakby by�y one partycj�. Cecha ta przydaje si� do testowania obrazu p�yty, czy prawa dost�pu s� takie jak chcesz. Pomimo, i� no�niki s� teraz bardzo tanie, to zapis p�yty zabiera troch� czasu i mo�esz chocia� zaoszcz�dzi� sw�j czas sprawdzaj�c obraz.

Aby zamontowa� w katalogu /cdrom taki plik stworzony wcze�niej wpisz:


       mount -t iso9660 -o ro,loop=/dev/loop0 cd_image /cdrom

Teraz mo�esz sprawdzi� pliki w katalogu /cdrom - pojawi� si� tam dok�adnie tak samo jak b�d� wygl�da� na p�ycie. Aby odmontowa� ten plik po prostu napisz umount /cdrom. Uwaga: Je�li masz j�dro starsze ni� 2.0.31, to ostatni plik na p�ycie mo�e nie by� czytany. U�yj nowszego j�dra, jak np. 2.0.36. Opcja -pad w programie cdrecord odnosi si� tylko do p�yt audio, a dodatkowa opcja -pad programu mkisofs wymaga �aty, co jest tak� sam� prac� jak uaktualnienie do nowego j�dra.

Uwaga:

Niekt�re stare wersje mount nie umiej� obs�ugiwa� urz�dze� loopback. Je�li masz tak� star� wersj� mount, to jest to wskaz�wka, �eby uaktualni� swoj� dystrybucj�.
Kilku ludzi sugerowa�o ju�, �eby zamie�ci� tu informacj� sk�d wzi�� najnowsze narz�dzia do montowania, ale ja zawsze odmawiam. Je�li twoja dystrybucja dostarcza takiej starej wersji mount, to zg�o� to do nich jako b��d. Je�li twoja dystrybucja nie jest �atwa do uaktualnienia, zg�o� to jako b��d.

Je�li do��czy�bym tutaj wszystkie informacje potrzebne do poprawienia b��d�w w �le zaprojektowanej dystrybucji to HOWTO by�oby o wiele wi�ksze i trudniejsze do czytania.

3.3 Zapisz obraz CD na p�yt�.

Ju� nie ma du�o do zrobienia. Je�li jeszcze nie pr�bowa�e�, to jest dobra chwila na polecenie:

cdrecord -scanbus

Polecenie to poka�e ci do kt�rego urz�dzenia SCSI do��czona jest twoja nagrywarka. Wszystkie inne metody zgadywania informacji wy�wietlanych przez cdrecord zosta�y usuni�te z tego HOWTO (szczeg�lnie ten cokolwiek niebezbieczny schemat nazewnictwa og�lnych urz�dze� SCSI).

Zanim poka�� ci ostatnie polecenie, pozw�l si� ostrzec, �e nagrywarki "lubi� by� karmione" ci�g�ym strumieniem danych poniewa� maj� tylko ma�y bufor danych. Tak wi�c proces zapisu obrazu CD na p�yt� nie mo�e by� przerwany, bo w wyniku otrzymamy �le nagran� p�yt�. �atwo jest przerwa� taki strumie� danych np. przez skasowanie du�ego pliku. Przyk�ad: Je�li skasujesz plik o rozmiarze 650 MB, to j�dro musi uaktualni� informacje o 650.000 blok�w na dysku (zak�adaj�c, �e masz na swoim systemie plik�w bloki 1 kB). Zajmuje to troch� czasu i bardzo prawdopodobne, �e zwolni dzia�alno�� dysku na tyle, �e strumie� danych zostanie przerwany na kilka sekund. Jednak na szybkich maszynach czytanie poczty, surfowanie po sieci czy nawet kompilacja j�dra nie maj� wp�ywu na nagrywanie.

Zauwa� prosz�, �e �adna nagrywarka nie potrafi ponownie ustawi� lasera i nie mo�e kontynuowa� od miejsca, w kt�rym zosta�o przerwane nagrywanie. Przez to ka�da silniejsza wibracja a nawet wstrz�s zniszczy p�yt�.

Je�li jeste� ju� psychicznie przygotowany, ubierz si� w czarn� szat�, pomn� numer SCSI-ID nagrywarki przez numer SCSI-revision i zapal tyle� samo �wieczek, wym�w dwa wiersze z "ASR-FAQ" (grupa dyskusyjna alt.sysadmin.recovery) i ostatecznie wpisz:

$ > SCSI_BUS=0   # wzi�te z listingu "scsibus0:"
$ > SCSI_ID=6    # wzi�te z listingu "TOSHIBA XM-3401"
$ > SCSI_LUN=0
$ > cdrecord -v speed=2 dev=$SCSI_BUS,$SCSI_ID,$SCSI_LUN \
                   -data  cd_image

# to samo co wy�ej, ale kr�tsze
$ > cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -data  cd_image

Dla zwi�kszenia czytelno��i, namiary na nagrywark� zapisane s� do trzech zmiennych o wymownych nazwach: SCSI_BUS, SCSI_ID, SCSI_LUN. Opcja -data nie jest konieczna, ale zosta�a tutaj podana, aby odr�ni� t� linijk� o linijki s�u��cej do nagrywania p�yt audio.

Je�li u�ywasz programu cdrecord do nadpisania p�yty CD-RW, musisz poda� opcj� blank=..., aby skasowa� poprzedni� zawarto��. Poczytaj stron� podr�cznika man, aby dowiedzie� si� wi�cej na temat r�nych metod zerowania p�yty CD-RW.

W czasach kiedy wszyscy opr�cz mnie posiadaj� 400 MHz maszyny, ludzie nagrywaj� p�yty w locie bez tworzenia obrazu. Czyli ��cz� wyj�cie programu mkisofs z wej�ciem programu cdrecord:

$ > IMG_SIZE=`mkisofs -R -q -print-size private_collection/`
$ > mkisofs -r  private_collection/  \
|cdrecord  speed=2  dev=0,6,0
            tsize=${IMG_SIZE}s  -data  -
#         nie zapomnij o s --^         ^-- czytaj dane z STDIN

Pierwsze polecenie jest pustym poleceniem s�u��cym do okre�lenia rozmiatu obrazu (potrzebujesz mkisofs z pakietu cdrecord, aby to dzia�a�o). Mo�e twoja nagrywarka nie musi zna� rozmiaru obrazu, kt�ry b�dzie zapisany, wtedy mo�esz to opu�ci�. Wy�wietlony rozmiar musi by� przekazany jako parametr tsize do polecenia cdrecord (jest zapisany w zmiennej �rodowiskowej IMG_SIZE). Ostatnie polecenie to po��czenie polece� mkisofs i cdrecord przez potok.

3.4 Zapisywanie p�yt audio.

Zapisanie takiej p�yty jest bardzo podobne do wymienionych powy�ej krok�w/ Dwie g��wne r�nice, to fakt, �e p�yty audio sk�adaj� si� ze �cie�ek audio, kt�re s� zorganizowane w osobne obrazy. Wi�c je�li chcesz mie� 10 �cie�ek, to musisz mie� 10 obraz�w. Drug� r�nic� jest format tych obraz�w. Ju� nie ISO 9660 (czy jaki tam system plik�w wolisz), ale 16-bitowe sample w kodowaniu PCM z cz�stotliwo�ci� pr�bkowania 44,1 kHz.

Jednym z narz�dzi do zamiany twoich plik�w d�wi�kowych do wymaganego formatu jest sox. U�ycie jest bardzo proste:

$ > sox  killing-my-software.wav  killing-my-software.cdr

Polecenie to zamienia utw�r killing-my-software z formatu WAV na format CDR. Poczytaj stron� podr�cznika systemowego man programu sox na temat rozszerze� i format�w plik�w rozpoznawanych przez niego. Z powodu sporej ilo�ci dysku potrzbnej na konwersj�, jest to wbudowana cecha programu cdrecord dla format�w WAV i AU. Tak wi�c dop�ki twoje pliki muzyczne s� w postaci plik�w .wav czy .au i s� to 16-bitowe pr�bki z cz�stotliwo�ci� 44,1 kHz mo�esz ich u�ywa� bez r�cznej zamiany.

Cdrecord zapisuje obrazy jako �cie�ki audio je�li podamy opcj� -audio. Inne opcje s� identyczne z tymi do zapisywania danych (o ile nie masz jakich� bardzo specyficznych wymaga�). Poni�sze trzy przyk�ady robi� to samo, ale czytaj� obrazy z innych plik�w:

$ > cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.cdr track2.cdr...
$ > cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.wav track2.wav...
$ > cdrecord -v speed=2 dev=0,6,0  -audio  track1.au track2.au...

Szczeg�lnym przypadkiem s� pliki MPEG3, kt�re mog� by� zamienione przy pomocy programu 'mpg123 -s track1.mp3 > track1.cdr'. W drug� stron� dzia�a 8hz-mp3 dla plik�w WAV.

W takim uk�adzie jak powy�ej wypalisz p�yty z 2-sekundow� przerw� pomi�dzy ka�dymi dwoma �cie�kami audio. Je�li twoja nagrywarka umo�liwia nagrywanie w trybie "disc at once" (DAO), mo�esz wypr�bowa� najnowszej wersji cdrecord, aby si� tych przerw pozby�.

3.5 CD-ROM-y mieszane.

Niewiele do powiedzenia. Po prostu okre�l typ oklejnych obraz�w opcjami -data lub -audio. Przyk�ad:

cdrecord  -v dev=0,6,0  -data  cd_image  -audio  track*.cdr

4. Cz�sto zadawane pytania wraz z odpowiedziami.

4.1 Jak czu�y jest proces wypalania?

Odpowied�: To zale�y od twojej nagrywarki. Nowsze powinny mie� bufor danych o pojemno�ci ok. 1MB lub co� ko�o tego i mo�e wytrzyma� jakie� 1-2 sekund bez dop�ywu danych. Je�li chcesz zna� jakie� szczeg�y, to zajrzyj do podr�cznika albo zapytaj producenta. Niezale�nie od rozmiaru tego bufora musisz zagwarantowa� sta�y przep�yw danych w granicach 300 kb/s - 600 kb/s.

Procesy intensywnie wykorzystuj�ce dysk, jak np. uaktualnianie bazy "locate", obni�aj� maksymalny przep�yw i mog� zniszczy� p�yt�; lepiej sprawd� czy takie procesy nie s� uruchamiane przez cron-a, at lub anacron-a podczas gdy wypalasz p�yt�.

Z drugiej strony niekt�rzy kompilowali j�dro podczas wypalania p�yty i nic ich p�ytom si� nie dzia�o. Do takich eksperyment�w potrzebujesz jednak szybkiej maszyny.

4.2 Czy fragmentacja ma z�y wp�yw na pr�dko�� przep�ywu danych?

Fragmentacja jest zwykle taka ma�a, �e jej wp�yw jest niezauwa�alny. Jednak mo�esz �atwo skonstruowa� patologiczne przypadki fragmentacji, kt�re obni�� pr�dko�� przep�ywu danych do 100 kb/s. Wi�c nie r�b tego. :-)

Tak, pliki przez lata fragmentuj� si� na dysku. Tym szybciej, im szybciej system plik�w jest pe�ny. Zostawiaj zawsze 10% - 20% wolnego miejsca i powinno by� dobrze.

Je�li nie jeste� pewny, to sp�jrz na komunikaty wypisywane podczas startu, procent fragmentaji jest podawany podczas sprawdzania systemu plik�w. Mo�esz sprawdzi� t� warto�� bardzo niebezpiecznym poleceniem


       $ > e2fsck -n  /dev/sda5        # '-n' jest wa�ne!
       [r�ne komunikaty usuni�te - zignoruj wszelkie b��dy]
       /dev/sda5: 73/12288 files (12.3% non-contiguous)

W tym przyk�adzie fragmetacja jest bardzo wysoka - ale na tym systemie plik�w s� tylko 73 ma�e pliki (u�yte w /tmp) wi�c warto�� ta nie jest alarmuj�ca.

Jest eksperymentalne narz�dzie zwane e2defrag s�u��ce do defragmentacji systemu plik�w Extended-2. Obecna wersja nie dzia�a zbyt pewnie, aby u�ywa� jej nawet w domowych komputerach. Je�li naprawd� chcesz zdefragmentowa� sw�j system plik�w, zr�b kopi� zapasow� (lepiej: dwie kopie), po�wicz odzyskiwanie danych, stw�rz nowy system plik�w (to zniszczy ten stary) i odtw�rz dane. Jest to najbezpieczniejsza technika.

4.3 Czy mo�liwe jest zapisanie obrazu CD na systemie plik�w UMSDOS?

Tak. Jedyny system plik�w, kt�ry jest nieodpowiedni do tego celu to NFS (sieciowy system plik�w).

Ja u�ywam UMSDOS, �eby dzieli� mejsce na dysku pomi�dzy Linuksem a DOS/Win na PC-cie (486/66) przeznaczonym do nagrywania p�yt.

4.4 Czy nie ma jakiego� sposobu, �eby obej�� ograniczenia ISO 9660?

Tak. Na p�ycie mo�esz umie�ci� jakikolwiek system plik�w. Ale inne systemy operacyjne nie b�d� potrafi�y obs�u�y� takiej p�yty.

Oto przepis:

Je�li chcesz wstawi� pozycj� do /etc/fstab dla takich p�yt, to wy��cz ich sprawdzanie, np.

       /dev/cdrom  /cdrom  ext2  defaults,ro  0 0

Pierwsze 0 oznacza "nie do��czaj tego systemu plik�w do kopii zapasowych", drugie (wa�ne) oznacza, "nie sprawdzaj b��d�w podczas startu" (polecenie fsck nie powiedzie si� podczas sprawdzania b��d�w na p�ycie).

4.5 Jak czyta� �cie�ki z p�yt audio?

Jest kilka dost�pnych pakiet�w. Najnowszym jest "cdparanoia"; �ci�gn�� go mo�na z

www.mit.edu

Albo mo�esz spr�bowa� kombinacj� program�w "cdda2wav" i "sox" dost�pne z serwera w Polsce:

ftp.icm.edu.pl. Pierwszy w podkatalogu cdrom/ a drugi w convert/.

Pakiet cdda2wav umo�liwia odczytanie podanego przedzia�u czasowego (albo ca�ej �cie�ki) z p�yty muzycznej i zamian� odczytanych danych na format pliku WAV. sox natomiast zamienia format pliku WAV na format zapisu na p�ytach muzycznych, tak �e dane te mog� zosta� zapisane na p�yt� przy pomocy cdrecord. Nie potrzebujesz koniecznie sox je�li u�ywasz nowszej wersji cdrecord, poniewa� program ten posiada wbudowan� opcj� zamiany plik�w .wav i .au na odpowiedni format.

4.6 Jak automatycznie wykrywa� urz�dzenia SCSI po starcie?

Plik drivers/scsi/scsi.c zawiera tak� informacj�:

   "U�ycie: echo "SCSI add-single-device 0 1 2 3" >/proc/scsi/scsi
   Zamie� "0 1 2 3" na swoje numery "Host Channel Id Lun".
   Ta cecha jest BET�.
      UWAGA: Programu tego nie mo�na u�ywa� do pod��czania urz�dze� SCSI
      podczas dzia�ania systemu poniewa� urz�dzenia te nie zosta�y
      przygotowane do tego i mo�esz sobie zniszczy� sprz�t!
   Ale mo�e mo�na w��czy� ju� pod��czone urz�dzenie. Jednak nie ma
   �adnej gwarancji, �e urz�dzenie to nie zniszczy nadchodz�cych
   danych."

U�ywa� tego mo�na tylko je�li dodajesz urz�dzenia SCSI na ko�cu �a�cucha. Je�li umie�cisz urz�dzenie SCSI gdzie� w istniej�cy �a�cuch, to popsuje to kolejno�� w katalogu /dev/ i mo�na zniszczy� ca�� zawarto�� twojego dysku.

4.7 Czy mo�liwe jest zrobienie kopii 1:1 danych z p�yty?

Tak. Ale powiniene� zdawa� sobie spraw� z tego, i� wszelkie b��dy podczas odczytu orygina�u (z powodu kurzu czy rys) spowoduj� b��dy tak�e w kopii.

Pierwszy przypadek: masz nagrywark� i oddzielny nap�d CDROM. Wykonuj�c polecenie:


       cdrecord -v dev=3,0 speed=2 -isosize /dev/scd0

odczytujesz strumie� danych z CD-ROM-u pod��czonego jako /dev/scd0 i zapisujesz go bezpo�rednio poprzez urz�dzenie SCSI o ID=3 na nagrywark�.

Drugi przypadek: nie masz oddzielnego nap�du CD-ROM. W tym przypadku musisz u�y� nagrywarki, �eby odczyta� dane:


       dd if=/dev/scd0 of=obraz_cd

Polecenie to jest r�wnowa�ne mkisofs wi�c powiniene� post�powa� dalej tak, jak to opisano w rozdziale 3. Zauwa�, �e ta metoda nie zadzia�a w przypadku p�yt muzycznych.

4.8 Czy Linux umie odczyta� p�yty Joliet?

Tak. Nowsze j�dra (2.0.36 i seria 2.2) maj� wbudowan� obs�ug� systemu plik�w Joliet. Pami�taj, �e musisz u�y� obu opcji w pliku /etc/fstab: iso9660 i joliet (to drugie, to rzeczywiste rozszerzenie). Wi�cej szczeg��w przeczytasz na stronie www-plateau.cs.berkeley.edu/people/chaffee/joliet.htm.

4.9 Jak si� czyta/montuje CD-ROM-y przez nagrywark�?

Tak jak to robisz ze zwyk�ymi nap�dami. �adnych sztuczek. Zauwa�, �e musisz u�y� urz�dze� scd (SCSI CD-ROM), aby zamontowa� p�yt� do czytania. Przyk�adowa pozycja z /etc/fstab:

       /dev/scd0  /cdrom  iso9660  ro,user,noauto  0  0

4.10 Jak umie�ci� jeszcze wi�cej danych na p�ycie?

U�yj bzip2 zamiast jakiego� innego kompresora jak np.: gzip czy pkzip. Zaoszcz�dzi ci to przy wi�kszych plikach (100 kB) oko�o 30% miejsca na dysku. Mo�na go �ci�gn�� z:

www.muraroa.demon.co.uk/

Zamiast nagrywa� prawdziwe p�yty audio mo�esz zamieni� swoje pliki .wav w .mp3 i zapisa� je na systemie plik�w ISO 9660 jako zwyk�e pliki. Format MPEG III umo�liwia kompresj� oko�o 1:10.

Oczywi�cie wi�kszo�� odtwarzaczy CD nie umie czyta� plik�w... i to jest wada. Jednak z drugiej strony, dlaczego na nast�pnej prywatce nie puszcza� muzyki z twardego dysku ? 18 GB to wystarczaj�co du�o miejsca na 3000-4000 plik�w .mp3. :-)

Program do tworzenia plik�w MPEG III mo�na �ci�gn�� z

www.stud.ifi.uio.no/~larsi/other/

Odtwarzacz do MPEG III mo�na �ci�gn�� z

homepages.uni-tuebingen.de/student/michael.hipp/mpg123/

Je�li masz nagran� mow�, to mo�esz spr�bowa� zredukowa� jej rozmiar algorytmem "GSM lossy speech compression":

ftp://svr-ftp.eng.cam.ac.uk/pub/comp.speech/

kbs.cs.tu-berlin.de/~jutta/toast.html

4.11 Jak utworzy� p�yt� startow� (bootable).

Musisz mie� dyskietk� startow�. Stw�rz jej dok�adny obraz poleceniem:

dd if=/dev/fd0 of=boot.img bs=18k

Umie�� ten obraz w katalogu z danymi do p�yty (albo w jakim� jego podkatalogu). Poinformuj mkisofs o tym pliku poprzez opcj� -b i u�yj tak�e opcji -c. Szczeg�y znajdziesz w pliku README.eltorito w pakiecie mkisofs.

Interesuj�cym zastosowaniem mo�e by� system DOS czy Windows zabezpieczony przed wirusami. Zaoszcz�dza to pieni�dzy na dyski (je�li masz sie� i u�ywasz samby do wsytawiania danych u�ytkowik�w na serwerze plik�w). Jednak jest to czysta teoria, bo nikt mi jak dot�d nie dostarczy� konkret�w.

Troch� szczeg��w na temat startowych p�yt z RedHatem mo�na poczyta� po adresem www.channel1.com/users/rodsmith/rhjol-technical.html.

4.12 Jak zrobi� zapisywalny CD-ROM?

Jest dost�pna taka nak�adka na system plik�w Linuksa, kt�ra montowana jest na CD-ROM i przyjmuje wszystkie operacje zapisu. Nowe i zmodyfikowane pliki zapisywane s� gdzie indziej, ale dla u�ytkownika wygl�da to, tak jakby operacje by�y wykonywane na p�ycie. Wi�cej informacji znajdziesz pod adresem home.att.net/~artnaseef/ovlfs/ovlfs.html.

Je�li to ci nie wystarczy, to poczekaj na system plik�w UDF, kt�ry ma by� obs�ugiwany przez Linuksa. Albo pom� go rozwija� trylinux.com/projects/udf/.

4.13 Czy mo�liwe jest wykorzystanie kilku nagrywarek na raz?

Tak. Chocia� zosta�o to przetestowane na razie z dwoma nagrywarkami. I potrzebujesz te� �aty na j�dro zapewniaj�cej wi�cej bufor�w dla sterownika og�lnego urz�dzenia SCSI ( ftp://ftp.fokus.gmd.de/pub/unix/cdrecord/alpha).

4.14 Kt�re no�niki s� najlepsze?

Niemiecki magazyn komputerowy "c't" ma list� wskaz�wek dotycz�cych kompakt�w "noname" w wydaniu listopadowym 1996:

5. Rozwi�zywanie problem�w.

Zawsze pami�taj, �e popsut� p�yt� mo�na wci�� u�y� jako podstawki. :-)

5.1 Nie dzia�a: pod Linuksem.

Sprawd� najpierw czy nagrywarka dzia�a w innych systemach. A konkretnie:

Je�li "to nie dzia�a" nawet w innych systemach, to masz jaki� konflikt sprz�towy albo popsuty sprz�t.

Je�li dzia�a w innych systemach operacyjnych i u�ywasz loadlina, aby startowa� Linuksa, to tu masz problem. Loadlin robi gor�cy reset i zostawia ca�y sprz�t ju� zainicjalizowany a to przeszkadza j�dru Linuksa.

5.2 B��d: No read access for 'dev=2,0'.

W Linuksie niekt�re wersje bibilioteki C s� niekompatybilne (maj� b��dy), i program skompilowany z jedn� nie b�dzie dzia�a� z inn�. Przyk�adem mo�e by�:

[root@Blue /dev]# cdrecord -eject dev=2,0
cdrecord: No such file or directory. No read access for 'dev=2,0'.

5.3 Nie dzia�a: pod DOS-em i przyjaci�mi.

Najprzypuszczlaniej b��dy te s� powodowane:

W r�nych warunkach urz�dzenia SCSI od��czaj� si� i pod��czaj� ponownie samemu (elektronicznie) do szyny SCSI. Je�li taka cecha nie jest dost�pna (sprawd� parametry kontrolera i j�dra) niekt�re nagrywarki maj� problemy podczas wypalania czy utrwalania danych na kompakcie.

Szczeg�lnie sterownik NCR 53c7,8xx SCSI ma standardowo wy��czon� t� cech�, wi�c mo�esz najpierw to sprawdzi�:

       NCR53c7,8xx SCSI support                  [N/y/m/?] y
          always negotiate synchronous transfers [N/y/?] (NEW) n
          allow FAST-SCSI [10MHz]                [N/y/?] (NEW) y
          allow DISCONNECT                       [N/y/?] (NEW) y

6. Podzi�kowania.

Alan Brown <alan@manawatu.net.nz>

Art Stone <stone@math.ubc.ca

dostarczy� pomys� na umieszczanie system�w plik�w innych ni� ISO 9660 na p�ytach.

Bartosz Maruszewski <B.Maruszewski@jtz.org.pl>

zg�osi� liter�wki

Bernhard Gubanka <beg@ipp-garching.mpg.de>

zauwa�y� potrzeb� posiadania nowszych narz�dzi mount do montowania przy pomocy urz�dzenia loopback.

Robert Doolittle <bob.doolittle@sun.com>

dobra argumentacja, �eby wyrzuci� cdwrite z tego HOWTO.

Brian H. Toby

wyg�adzi� s�ownictwo.

Martin Schulze <joey@Infodrom.North.DE>

poda� informacj� o li�cie dyskusyjnej programu cdwrite.

Dale Scheetz <dwarf@polaris.net>

pom�g� w ulepszeniu sekcji na temat tworzenia obrazu CD.

Don H. Olive <don@andromeda.campbellsvil.edu>

URL do narz�dzia mkhybrid

Erwin Zoer <ezoer@wxs.nl>

Gerald C Snyder <gcsnyd@loop.com>

sprawdzi� nagrywanie CD-ROM-u EXT2 (zobacz 4.4)

Janne Himanka <shem@oyt.oulu.fi>

adres do �aty dla j�dra potrzebnej do czytania p�yt Joliet.

Joerg Schilling <schilling@fokus.gmd.de>

informacje na temat cdrecord.

Jos van Geffen <jos@tnj.phys.tue.nl>

zauwa�y� problem w 4.9

Markus Dickebohm <m.dickebohm@uni-koeln.de>

Jesper Pedersen <jews@imada.ou.dk>

Pierre Pfister <pp@uplift.fr>

pom�g� przy tworzeniu przepisu jak zrobi� kopi� 1:1

Rick Cochran <rick@msc.cornell.edu>

wskaz�wka na temat domy�lnego wy��czenia cechy roz��czania/ponownego pod��czania w sterowniku ncr.

Stephan Noy <stnoy@mi.uni-koeln.de>

informacje i do�wiadczenia na temat nagrywania p�yt muzycznych.

Stephen Harris <sweh@mpn.com>

dostarczy� wskaz�wk� na temat zapisu p�yt muzycznych.

The Sheepy One <kero@escape.com>

zasugerowa� u�ycie popsutych p�yt jako podstawk� pod napoje.

Martti.Rahkila@hut.fi

zg�osi� problem z wcze�niej zainicjalizowanymi nagrywarkami przy starcie przy pomocy loadlin.

6.1 Od t�umacza.

T�umaczenie to jest chronione prawami autorskimi © Bartosza Maruszewskiego 1997-1999. Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na prawach takich samych jak dokument oryginalny.

Je�li znalaz�e� jakie� ra��ce b��dy ortograficzne, gramatyczne, sk�adniowe, techniczne to pisz do mnie:

B.Maruszewski@jtz.org.pl

Oficjaln� stron� t�umacze� HOWTO jest http://www.jtz.org.pl/

Aktualne wersje przet�umaczonych dokument�w znajduj� si� na tej�e stronie. Dost�pne s� tak�e poprzez anonimowe ftp pod adresem ftp.jtz.org.pl w katalogu /JTZ/.

Przet�umaczone przeze mnie dokumenty znajduj� si� tak�e na mojej stronie WWW. S� tam te� odwo�ania do Polskiej Strony T�umaczeniowej.

Kontakt z nasz� grup�, grup� t�umaczy mo�esz uzyska� poprzez list� dyskusyjn� jtz@ippt.gov.pl. Je�li chcesz sie na ni� zapisa�, to wy�lij list o tre�ci subscribe jtz Imi� Nazwisko na adres majordomo@ippt.gov.pl

Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez t�umacza to:

# # # #

Hosting by: Hurra Communications Sp. z o.o.
Generated: 2007-01-26 18:02:22